Osnovan gerilski Prvi sisački partizanski odred

Prvi sisački partizanski odred osnovan je gerilski 22. juna 1941. godine, na dan napada Njemaca na SSSR. Nacionalsocijalizam, odnosno Treći Reich tog jutra napada Sovjetski Savez u operaciji pod kodnim nazivom Operacija Barbarosa i sa tim krše značajni Sporazumni pakt Ribentop — Molotov o nenapadanju između dvije sile.

U kući sekretara OK Vlade Janića Cape, radnika sisačke željezare i člana CK KPJ i CK KPH, odlučeno je da se iste te večeri svi, kojima prijeti hapšenje, okupe kod sela  Žabna, nedaleko od rijeke Odre. Uz dogovor da iz skrivenih skladišta izvadi sanitetski materijal i oružje prikupljeno nakon aprilskog rata. Članovi OK su pohitali prema Sunji, Kostajnici i Petrinji da obavjeste sve skojevce i komuniste o odluci.

Naveče iz svih pravaca pristižu komunisti koji su izbjegli hapšenje, izgovarajući lozinku, čamcima prelaze rijeku Odru. Razdijelili su oružje dogovorili se o načinu održavanje veze sa Siskom, Zagrebom i ostalim mjestima.

“Teško je sada reći da je te večeri formiran odred, kako se taj pojam danas shvaća. To nije bilo ni formiranje vojne jedinice, kakvo se prakticiralo kasnije u ustanku i borbi. Bili smo tu mi, članovi Partije, oružje i naša spremnost za borbu. Doduše, bez vojničkog iskustva. Tako je, eto, nastao naš odred i odmah idućeg dana krenuo je u ratnu akciju”,  objašnjava prvi komandant odreda Vlado Janić.

I zaista, već 23. Juna, odred dokazuje svoje postojanje te stupa u borbu sa okupatorima i domaćim izdajnicima.  Diverzanatska grupa izvršava prvu akciju  pod vođstvom Ive Lovrekovića na pruzi prema Zgarebu, nedaleko od Lekenika. U sjećanju živih članova odreda ostao je podatak da su raspolagali sa 12 kocaka trotila. Određeni dio tog eksploziva postavljen je pod šine i detoniran je u času kada je nailazio voz sa njemačkim transportom za SSSR.

Sljedeća ekplozija pod vojnom kompozicijom se desila nedaleko od željezničke stanice u Sisku, tada je oštećen  most kod Blinskog Kuta i prekinute su telefonske linije na  raznim mjestima. U drugoj polovini jula imali su više okršaja sa neprijateljima. Odred je vremenom jačao, stizali su novi borci, intelektualci, radnici i seljaci. Nije ih bilo puno, po nekim izvorima 78, po nekim 60, ali su pružali otpor neprijateljima kojih je bilo mnogo više samim tim bili su i oružano jači. To je pokazatelj njihove neustrašivosti, hrabrosti i predanosti revolucijskoj borbi.

Po završetku rata preživjelo je 38 partizana Prvog sisačkog odreda, a za vrijeme SFRJ, Prvi sisački partizanski odred je proglašavan prvom gerilskom formacijom koja je pokrenula oružani otpor nacistima.

Osnivanje Banijskog partizanskog odreda

Sisački partizanski odred kreće prema Banovini, dolaze u srpsko selo Moštenicu, tu su da pomognu u borbi protiv zajedničkih neprijatelja. Nose zaplijenjeno oružje. Nešto kasnije, u junu, Sisački partizanski odred i nekoliko banijskih formirali su  jedinstveni Banijski partizanski odred. Samo jedinstvo drugova  ispostavilo se ranije zajedničim napadom na žandarmerijske stanice Klasnić i Gradac.

“Tako je bilo u prvim danima ustanka. U toj borbi bratska krv se slila. Hrvati i Srbi, njihovi najbolji sinovi, skovali su tih dana neslomivo bratstvo i jedinstvo na Baniji i u ostalim krajevima naše zemlje” govorio je  u svojim sjećanjima Vlado Janić.

Nada Dimić

Učestvuje u formiranju Prvog sisačkog partizanskog odreda, obavljala je dužnost kurira. Krajem jula 1941. godine prerušena u muškarca odlazi u Sisak kako bi uspostavila prekinutu vezu odreda i partijske organizacije. Tada je uhapšena.  Prilikom transporta u Zagreb uspjela je da uzeti lijekove i otrovati se, pa je prebačena u bolnicu. Iz bolnice bježi uz pomoć zagrebačke partijeske organizacije.  Stiže na Petrovu goru te dobija zadatak da ide u Karlovac i da djeluje sa karlovačkom partijskom organizacijom. Te iste godine postaje članica Okružnog komiteta KPH ZA Karlovac.

Rad u Karlovcu je bio otežan, Nadin život je ponovo došao u opasnost. Drugovi joj predlažu da pređe na slobodnu teritoriju, ali njena istrajnost u provođenju partijskih zadataka  nije joj to dozvolila. Tokom misije prebacivanja civila u partizanske redove na Kordunu pada u ruke ustašama 3. decembra 1941. godine u Karlovcu. Na zahtjev da se legitimiše, Nada sasvim mirno otvara torbu pa umjesto dokumenata vadi pištolj te ubija jednog ustaškog agenta, a drugog ranjava, tada joj se metak zaglavi u pištolju i biva savladana.

Odvode je u zatvor u Karlovcu. Kako nisu uspjeli dobiti ni riječ od Nade, prebacuju je u zagrebački zatvor na Savskoj cesti. Dva mjeseca traje mučenje, pekli su joj dlanove i stopala, kidali nokte, čupali kosu, ali je šutnjom davala otpor. Tokom istrage nije htjela priznati ništa, čak ni svoje pravo ime, pa su je vodili pod imenom Ankica Vinek što je bilo njeno nezakonito ime.  Kada su uvidjeli da od nje neće ništa saznati prebacuju je u logor Stara Gradiška kod ozoglašenog krvnika Ljube Miloša, za koga su ustaše govorile “da kod njega i mrtav progovori”. Po ćelijama se šaputalo o prkosnoj mladoj djevojci koju ni najgroznije muke nisu mogle pokolebati. Ništa im nije rekla. Bila je u teškom stanju od mučenja i od loših uslova ubrzo se zarazila pjegavim  tifusom. Nada Dimić streljana je 17. marta 1942. U zloglasnoj logorskoj bolnici Dr Gavro, imala je 19 godina.

Za narodnu heroinu proglašena je 7. jula 1951. godine.

 

Izvori: Jugonostalgija, Antifašistički vjesnik.