Gdje su strategije i planovi koji garantuju poštovanje prava nacionalnih manjina? Gdje su programski zadaci koji definišu opcije i mogućnosti rješenja problema s kojim se suočavaju manjinske nacionalne zajednice? Gdje su dokumenta koja opisuju procese zaštite prava 17 nacionalnih zajednica u jedinicama lokalne samouprave?
Piše: Ljupko Mišeljić
Reprezentativna udruženja kao i nereprezentativna, formirana s tim ciljem i organi zakonodavne i izvršne vlasti u državi i entitetima do tog „slova na papiru“ još uvijek nisu ni došli, niti su preduzeli korake koji bi poboljšali prava manjinskih nacionalnih zajednica u jedinicama lokalne samouprave.
Ad hoc organizovanje manifestacija i festivala, privlačenje medijske pažnje, „brendiranje“ pojedinih opština i gradova kao multietničkih i multikulturalnih jedini su koraci koje savezi i udruženja nacionalnih manjina provode, osim okupljanja članstva i učestvovanja u fiktivnim aktivnostima, koje treba da doprinesu boljem položaju nacionalnih manjina.
Koliko novca reprezentativna udruženja dobijaju iz budžeta entiteta i države, koliko se utroši na terenu i u koje svrhe, koliko novca za organizovanje stiže od lokalnih zajednica, kako se taj novac troši? To su pitanja na koja nema odgovora. U skladu s tim, organizovanje nacionalnih manjina svodi se na monetizaciju i tokeniziranje koje predvode predstavnici nacionalnih manjina i njihovi politički favoriti.
Ogledni primjer je Savez nacionalnih manjina Republike Srpske. Podsjetimo, riječ je o savezu koji je 2016. godine, javno podržao Igora Radojičića, kandidata za gradonačelnika Banjaluke, kandidata Saveza nezavisnih socijaldemokrata, Demokratskog narodnog saveza i Socijalističke partije.
Četiri godine kasnije, Franjo Rover bio je i sam kandidat na lokalnim izborima za odbornika u Skupštini grada Prnjavor, kada, kao nezavisnih kandidat nije osvojio mandat. Nakon izbornog poraza Rover se obratio kao predsjednik Saveza nacionalnih manjina, tvrdeći da manjinske liste uopšte ne treba da postoje.
„Smatramo da je bolje ukinuti predstavljanje nacionalnih manjina u lokalnim skupštinama, nego nastaviti s trenutnim modelom. Tog čovjeka koji je izabran da nas predstavlja niko ne zna u našem savezu. Ne znamo da se igdje zalagao za nacionalne manjine, ne znamo da li pripada nekom udruženju, niko od ljudi s kojima sam razgovarao ga ne zna, a vjerujte da znam skoro svakog ‘u glavu’. Jedino što znam je, da je pripadnik jedne stranke koja nema veze s manjinama”, kaže Rover.
Rover je za „Nezavisne“ rekao da ljudi koji se kandiduju na listama za nacionalne manjine dobiju vrlo mali broj glasova, a onda sprovode politiku stranke koja im je pomogla da dobiju to odborničko mjesto. Kaže da se onda pripadnici nacionalnih manjina teško odlučuju da glasaju na manjinskim listama, jer znaju da će na kraju proći ljudi koji neće zastupati interese nacionalnih manjina.
“Volio bih da vidim šta će oni uraditi za nacionalne manjine, da vidimo kakvu će politiku sprovoditi. Neki od njih mešetare, prodaju svoj glas, mijenjaju stranke i vode stranačka kadriranja. O manjinama niti šta znaju niti ih interesuju“ – rekao je Rover u novembru 2020. godine.
Četiri godine kasnije, Franjo Rover ponovo je nezavisni kandidat na lokalnim izborima u Prnjavoru i ponovo ima isti stav, reklo bi se „dosljedan“.
Mandat je 2020. osvojio pripadnik ukrajinske nacionalne manjine, međutim predstavnici udruženja nacionalnih manjina nisu zadovoljni njegovim radom.
Četiri godine kasnije, Rover je svoje nespokojstvo podijelio i sa „Impuls“ portalom.
„Nikakve koristi od njega nismo imali. Od kad je on odbornik nacionalnih manjina, budžetska stavka za nacionalne manjine je smanjena za 50 odsto. Ja sam bio odbornik od 2008. do 2012. godine, tada je bilo za nacionaolne manjine 50.000KM, sada je to 25.000KM. Mi imamo saradnju sa gradonačelnikom tako da nama u Prnjavoru ne znači uopšte predstavnik nacionalnih manjina“, dodaje Rover.
Rover smatra da jedan od 25 odbornika ne može mnogo uraditi, pa je najbitnije da svi odbornici poštuju Poslovnik o radu lokalnog parlamenta i da se sastaju sa predstavnicima manjina.
„Ta mjesta nisu ništa donijela, jer tu se prijavljuje i ’Kurta i Mura’. Ne vidimo ni svrhe, mislim da je to promašeno. Naravno da ima lokalnih zajednica gdje odbornici rade, ali to je mali procenat. Ta odredba o pripadnicima nacionalnih manjina nam donosi više štete nego koristi“ rekao je Rover za banjalučki portal „Impuls“.
Ovakav stav očigledno nije spriječio Rovera da nastavi s kandidaturom za predstavnika manjinskih naroda u Skupštini grada Prnjavor. Borbu za funkciju u gradskom parlamentu nastavlja kao nezavisni kandidat, kao da uopšte nije predsjednik Saveza nacionalnih manjina RS, kao da nikada i ni u kakvoj situaciji nije pokazao lojalnost aktuelnom vladajućem vrhu u Republici Srpskoj.
Podsjetimo, kada je 20. juna 2024. godine, Upravni odbor Savjeta za implementaciju mira (PIC) saopštio da od Vlade Republike Srpske zahtijeva prestanak „stigmatizacije manjina“, Rover je odlučno rekao da stigmatizacija uopšte ne postoji u Republici Srpskoj.
Rover je tada rekao za Novinsku agenciju Republike Srpske da je Savez, na čijem je čelu, udruženje od javnog interesa zbog čega su tvrdnje o stigmatizaciji maninja u Republici Srpskoj dezinformacija, odnosno da PIK nije upoznat sa stvarnim položajem nacionalnih manjina.
„PIK nikada od nas nije tražio informaciju o položaju nacionalnih manjina na terenu, a Savez smo koji okuplja 80 odsto nacionalnih manjina u Republici Srpskoj. Uvijek smo spremni na razgovor sa svima i bilo bi dobro da traže informacije od relevantnih predstavnika“ – rekao je Rover za Srnu, prenosi RTRS.
On je napomenuo, da generalno stanje nacionalnih manjina na nivou BiH nije zadovoljavajuće, da ne postoji strategija za nacionalne manjine, ali da Republika Srpska radi na poboljšanju uslova za njihovo djelovanje, dok to nije slučaj u Federaciji niti na nivou BiH.
Rover je tada podsjetio da u Ministarstvu prosvjete i kulture Republike Srpske postoji grant od 50.000 KM namjenjen samo za nacionale manjine, kao i da je uz saglasnost ovog ministarstva Savez nacionalnih manjina u osnovnim školama u Ugljeviku, Loparama, Bijeljini, Prnjavoru i Prijedoru organizovao takmičenje učenika osmih razreda u poznavanju nacionalnih manjina.
„Novčana sredstva koja se trenutno izdvajaju nisu dovoljna, ali ćemo kroz naše aktivnosti nastojati da ona budu veća“, rekao je Rover i naveo da Prnjavor za nacionalne manjine izdvaja 30.000 KM, a Banjaluka više od 100.000 KM, predstavljajući finansijsku podršku kao jedinu mjerodavnu.
Rover je naveo da Savez nacionalnih manjina u skladu sa zakonom predlaže svoje članove Savjeta u Narodnoj skupštini Republike Srpske, dok se na nivou FBiH i BiH oni biraju po političkoj podobnosti, što nije ohrabrujuće. Potom je još jednom naglasio da je ono što ih zabrinjava u Republici Srpskoj i FBiH, kako kaže, zloupotreba u izbornom procesu za zagarantovana odbornička mjesta koja nacionalne manjine imaju u nekim lokalnim zajednicama.
Da li je ovaj potez Centralna izborna komisija ocijenila kao preuranjenu funkcionersku kampanju? Ne, iako je riječ o očiglednim zloupotrebama položaja. Podsjetimo, udruženje „Trentini nel mondo“ već se ogradilo od Franje Rovera, razriješivši ga s pozicije koordinatora kluba za Bosnu i Hercegovinu, zbog servilnosti aktuelnom režimu u entitetu Republika Srpska i dugogodišnjem učešću na neustavnom Danu Republike Srpske.
Problemi nacionalnih manjina ne smiju biti mrtvo slovo na papiru, ali strateška dokumenta za unapređenje položaja nacionalnih manjina moraju biti usvojena i provedena u nadležnim institucijama. Prije svega, riječ je o akcionim planovima za provedbu strategije zaštite nacionalnih manjina u lokalnim zajednicama, bez obzira na to ko ima funkciju administracije i izvršne i zakonodavne vlasti – bilo da su to predstavnici manjina ili ne. Istovremeno se mora spriječiti mogućnost vođenja preuranjenih i funkcionerskih kampanja, pa tako i kampanja koje vode predstavnici udruženja pod krinkom predstavljanja nacionalnih manjina. Tema koja je generalno bitna za izbore jeste prihvatanje i provođenje presuda Evropskog suda za ljudska prava, koje garantuju poštovanje ljudskih prava i civilnih sloboda, kao i konstitutivnih naroda i nacionalnih manjina na teritoriji Bosne i Hercegovine. No, kada je riječ o lokalnim izborima i radu jedinica lokalne samouprave, fokus donosilaca odluka mora biti jasno predviđen budžet za provođenje jasnog akcionog plana.
Da li predstavnici nacionalnih manjina mogu da uključe zajednicu kao bitan faktor za dizajn i provođenje javnih politika? Da li mogu da kreiraju ambijent u kome se neće manifestovati tek politička i ideološka matrica aktuelne vlasti koja je “darežljiva” prema manjinama? Naravno da mogu, ali pitanje je da li žele. Goruće pitanje je da li pripadnici nacionalnih manjina imaju uopšte povjerenje u svoje predstavnike ili glasove daju drugim kandidatima, ako uopšte glasaju. Pitanje glasanja za predstavnike nacionalnih manjina dolazi na red tek poslije odgovora na prethodno postavljena pitanja.
Ljupko Mišeljić je novinar. Istražuje i prezentuje teme politike, ekonomije, društva i mass medija.
_____________________________________________________________________________________________________________________________
Svi stavovi i mišljenja izneseni u ovom blogu nisu nužno i stavovi i mišljenja Udruženja građana “Oštra Nula”, i za iste Udruženje građana “Oštra Nula” ne snosi nikakvu odgovornost.